Nieuws
Brrr...nachtvorst
6 november 2019 - We zitten inmiddels al ver in het herfstseizoen en de winter komt langzaam dichterbij. De gemiddelde temperatuur daalt, de nachten worden langer en de kans op nachtvorst neemt toe. In de nacht van 31 oktober kreeg De Bilt te maken met de eerst landelijke vorst van het winterseizoen.
Figuur 1; temperatuurmetingen WOW-netwerk om 07:00 LT op 31 oktober, bron: wow.knmi.nl
De minimumtemperatuur in De Bilt kwam uit op -0,5°C, maar met name in het oosten en noordoosten van het land werd het nog kouder, met -2,6°C in Lelystad als laagste temperatuur van het landelijke waarnemingnetwerk van het KNMI. De stations in Eelde en Twenthe registreerden in nacht daarvoor al de eerste vorst en het is niet onwaarschijnlijk dat er enkelen van jullie binnen het WOW-NL netwerk nog eerder zijn geweest. Het WOW-NL netwerk is tenslotte een stuk uitgebreider dan het landelijke netwerk van het KNMI.
Vorst op 31 oktober
Op 31 oktober werd om ongeveer 07:00 lokale tijd de minimumtemperatuur bereikt. De minimumtemperaturen worden in heldere en kalme nachten doorgaans pas bereikt aan het einde van de nacht, aangezien het gedurende de hele nacht kan blijven afkoelen. De kustgebieden zijn het minst koud, een graad of 2-3 boven het vriespunt, terwijl de temperaturen in bijna de hele oostelijke helft onder het vriespunt liggen.
Het koudst is het in het oosten en noordoosten. In de buurt van Apeldoorn zien we één station met -3°C maar op andere tijdstippen zijn er meer stations te vinden die zo laag zijn gekomen. Temperaturen tussen 0°C en -5°C noemen we overigens lichte vorst, temperaturen tussen -5°C en -10°C matige vorst en temperaturen beneden -10°C strenge vorst.
Effect wind en wolken op vorst
In de kustgebieden koelt het vaak minder ver af dan in het binnenland. Dit kan zijn omdat er bijvoorbeeld wolkenvelden binnendrijven vanaf zee en onder bewolking koelt het minder snel af. Meestal is dit echter het gevolg van dat er net iets meer wind staat in de buurt van de kust, zelfs als de wind aflandig is zoals in deze situatie.
Wind zorgt naast de vanzelfsprekende horizontale beweging van de lucht ook voor enige verticale uitwisseling van de lucht, waardoor de door uitstraling afgekoelde lucht aan de grond wordt doorgemengd met de minder koude lucht daarboven. Wanneer het windstil is beweegt de lucht nauwelijks en kan deze in de nacht onder een heldere hemel optimaal afkoelen, vlak boven de grond is het dan het koudst.
Wanneer we de WOW-NL waarnemingen van de wind op hetzelfde tijdstip bekijken (figuur 2), zien we dat er in de kustgebieden inderdaad nog enige wind aanwezig is, zij het slechts enkele m/s. In het binnenland is het op de meeste plaatsen vrijwel windstil met slechts 1 m/s. Sommige stations geven zelfs 0 m/s zonder windrichting, dan is het echt windstil.
Figuur 2; windmetingen WOW-NL netwerk om 07:00 LT op 31 oktober, bron: wow.knmi.nl
Wanneer ontstaat nevel en mist
Als de luchtsoort waarin we ons bevinden vrij droog is dan blijft het zicht ook in de nacht meestal goed. Wanneer de lucht vochtiger is dan kan tijdens kalme en heldere nachten gemakkelijk nevel en/of (grond)mist ontstaan. Over het algemeen spreken we van nevel wanneer het zicht minder is dan 5 a 10 km en van mist bij zichten van minder dan 1 km. Soms is er ook sprake van dichte mist, dan is het zicht zelfs minder dan 200 m. Nevel en mist ontstaan wanneer de lucht zodanig afkoelt en verzadigd raakt met vocht, dat de aanwezige waterdamp condenseert tot kleine zwevende waterdruppeltjes. Bij nevel zorgen deze vrijwel onzichtbare waterdruppeltjes al voor een duidelijke vermindering van het zicht. Bij mist zijn er zoveel van deze waterdruppeltjes dat het zicht sterk afneemt en bevindt de waarnemer zich eigenlijk gewoon in een wolk aan de grond.
De luchtvochtigheid geeft aan hoeveel vocht er in de lucht aanwezig is en bij nevel zal de hygrometer al snel meer dan 92- 95% luchtvochtigheid geven, afhankelijk van hoe schoon de lucht is. Bij mist is de lucht geheel verzadigd en is de luchtvochtigheid in theorie 100%, in de praktijk echter gaat de hygrometer niet verder dan 99%. Als we nu nog een keer de WOW-NL metingen van hetzelfde moment erbij halen (figuur 3), zien we dat de luchtvochtigheid op de meeste plaatsen ruim boven de 90% ligt en dat het dus hier en daar wel nevelig geweest zal zijn. Heel plaatselijk zien we ook een luchtvochtigheid van 99%, zoals bij Almelo en ten noorden van Emmen, wat betekend dat er daar waarschijnlijk wat (grond)mist zal hebben gezeten. In het westelijk kustgebied zal het zicht bij een luchtvochtigheid van 80-90% aanzienlijker beter geweest zijn.
Figuur 3; luchtvochtigheidsmetingen WOW-NL netwerk om 07:00 LT op 31 oktober, bron: wow.knmi.nl