Nieuws

September; ‘overgangsmaand’ met grote verschillen

Afgelopen september was meteorologisch gezien een spectaculaire overgangsmaand. Na een zeer warme, droge en zonnige zomer kon een overgang naar natter en koeler weer niet langer uitblijven. Aanvankelijk leek september overigens een zelfde koers te gaan varen, echter nadat de hitte op 6 september werd verdreven sloeg het weer om en werd het geleidelijk koeler en vooral veel natter.
 
Zomerdroogte maakt plaats voor stortregens, vooral in het zuidwesten
Nadat het neerslagtekort begin september regionaal was opgelopen tot recordhoogte en het landinwaarts opnieuw tropisch warm werd, zorgden regen- en onweersbuien voor de eerste verlichting op 5 en 6 september. Het was het begin van een eerste natte periode die tot en met de 10e zou duren. Net na de maandhelft en ook aan het einde van de maand volgden nog twee natte periodes.

Vooral in het zuidwesten van het land viel er veel neerslag met in Zeeland en delen van Zuid-Holland en Noord-Brabant in totaal meer dan 200 mm. Doordat de neerslag vaak buiig van karakter was, in de vorm van buientreinen afkomstig vanaf de Noordzee, waren de verschillen groot. Zo viel er plaatselijk meer dan 250 mm, ruim 2,5 keer de normale hoeveelheid voor september. Veel droger bleef het in regio Twenthe met plaatselijk minder dan 50 mm, minder dan het klimatologische gemiddelde. Doordat de buien vaak gevoed werden boven het warme zeewater, namen ze verder landinwaarts in activiteit af.
 

Figuur 1; maandverloop neerslagintensiteit in september voor Delutte en Dirksland, bron: WOW

Wanneer we twee WOW-stations uit de hierboven genoemde regio’s erbij halen (figuur 1) dan zien we deze grote verschillen duidelijk terug. Weerstation De Lutte ligt in het uiterste oosten van Overijssel, tegen de Duitse grens, en weerstation Dirksland ligt op het Zuid-Hollandse eiland Goeree-Overflakkee. In figuur 1 hierboven zijn de neerslagintensiteiten van beide stations voor de maand september afgebeeld. Duidelijk is te zien dat het in Dirksland vaker en harder regende dan in De Lutte. Aan de korte maar hoge pieken (meer dan 10 mm/uur) op 5 en 10 september valt af te leiden dat het aanvankelijk vooral om stevige (onweers)buien ging, later in de maand was het vaker langdurige regenval.

De neerslagintensiteit zelf zegt overigens weinig over hoeveel neerslag er daadwerkelijk is gevallen. Daarvoor is het nodig om nog een berekeningsslag te maken, waarvan het resultaat te zien is in figuur 2 hieronder. Deze waarden kunnen overigens afwijken van de neerslagsommen die worden berekend door de weerstations zelf, omdat ik voor het gemak ben uitgegaan van constante neerslagintensiteiten in alle 10-minuut-vakken. De verschillen tussen beide stations worden nu nog duidelijker; Dirksland heeft op 5 dagen rond of meer dan 20 mm opgevangen terwijl De Lutte op slechts twee dagen ca. 10 mm heeft geregistreerd. Wanneer we ook de cumulatieve (totale) neerslag berekenen, de grijze lijnen in figuur 2, dan wordt duidelijk dat er in Dirksland bijna 200 mm moet zijn gevallen, tegen ongeveer 50 mm in De Lutte, een factor 4 verschil.
 

Figuur 2; dagelijkse neerslagsommen en de cumulatieve neerslag in september voor Delutte en Dirksland, geschat (!) op basis van de neerslagintensiteit, bron: WOW (geëdit)

Groot maandverloop van de temperatuur, vooral dieper landinwaarts
Zoals in de inleiding al werd beschreven, begon september naast droog ook (zeer) warm, met rond de 5e landinwaarts op veel plaatsen tropische temperaturen (30°C of meer). Vanaf die dag echter werd een dalende trend ingezet, met rond 18 september middagtemperaturen die nauwelijks nog boven de 15°C uitkwamen, een daling van ca. 15 graden. Doordat het warme zeewater veel minder snel afkoelde en de wind steeds vaker vanaf zee ging waaien, was de daling aan de kust minder groot.

Ook dit kunnen we goed volgen in de metingen van het WOW-netwerk. We nemen opnieuw de metingen van het ver landinwaarts gelegen De Lutte en vergelijken de temperatuur met die van het op Texel gelegen WOW-station Texelweer. In figuur 3 hieronder zien we het verloop van de temperatuur op beide stations voor de periode 5 tot en met 19 september. Waar het in De Lutte aanvankelijk meer dan 30°C werd, kwam de temperatuur op het door koeler zeewater (ca. 20°C) omringde Texel niet verder dan een graad of 25°C. Na de 14e was het juist Texelweer waar het regelmatig warmer/zachter werd of bleef dan in De Lutte, waar het kwik soms op 12 à 13°C bleef steken.

Figuur 3; maandverloop temperatuur in °C van 5 tot en met 19 september voor Delutte en Texelweer, bron: WOW