Nieuws

Een decembernacht vol gladde wegen

Op de avond van 15 december werd door het KNMI code oranje afgegeven voor gladheid op de weg. Op uitgebreide schaal werd het verraderlijk glad doordat er neerslag op een bevroren (of bijna bevroren) ondergrond viel. Ook de verschillende WOW-stations legden dit vast.

We bevonden ons de betreffende dag diep in de polaire lucht, tussen een hogedrukgebied boven Scandinavië en een complex lagedrukgebied ten zuiden van ons land. Een kleinschalig laag is op de weerkaart van 19.00 lokale tijd net ten noorden van ons land getekend. Deze zou in de loop van de nacht en ochtend langzaam naar het westen van Duitsland trekken. De trog die bij dit laag hoorde, op de weerkaart voor de Nederlandse kust getekend, bereikte vrijdagochtend het zuidoosten van ons land. Door de passage van deze trog trokken er in de avond en nacht enkele buien over ons land die lokaal tot gladheid zouden leiden, maar die verder landinwaarts in activiteit afnamen.

Figuur 1: Weerkaart (analyse) voor 18 december 18.00 UTC (19.00 lokale tijd).

Er bestaan twee soorten ijzel: ijzel die ontstaat doordat onderkoelde regen valt en bevriest zodra het iets raakt, en ijzel door ‘gewone’ regen die op een bevroren ondergrond valt. In dit geval ging het om de tweede soort. Ook op plekken waar de regen op een nog niet bevroren ondergrond viel, zou deze later door een afname van de temperatuur alsnog kunnen aanvriezen en voor gladheid kunnen zorgen.

Op uitgebreide schaal, maar lokaal
De grond was al dagen relatief koud door de aanvoer van droge, koude lucht uit het oosten. Het was een heldere dag, waardoor de grond na zonsondergang in rap tempo afkoelde. Ook tussen de buien door waren er opklaringen. Door dit alles kon de lichte regen makkelijk bevriezen. Opvallend aan deze situatie was dat de buien geïsoleerd waren (Figuur 2). De situatie op de weg verschilde daarom sterk van plek tot plek, wat voor automobilisten tot onverwachte situaties leidde.

Figuur 2: Temperatuur (°C) van WOW-stations en neerslag (radar) op 15 december om 20.20 lokale tijd.

Bewolking stopt afkoeling
WOW-station Katwijksweer.nl kreeg in de vroege avond te maken met enkele buien. De intensiteit van deze buien was weliswaar niet hoog, maar de wegen werden wel nat. De door het station gemeten temperatuur ligt hier tijdens de bui nog boven het vriespunt, maar het is waarschijnlijk dat de wegdektemperatuur wel al onder het vriespunt lag. Ook als dit nog niet het geval was, zal dit na een verdere temperatuurdaling later in de nacht tot problemen leiden: als er dan nog water op het wegdek ligt, vriest deze namelijk alsnog aan (Figuur 3).

Figuur 3: Neerslag en temperatuur op WOW-station Katwijksweer.nl van 15 december 16.00 tot 16 december 16.00 lokale tijd.

Opvallend is dat de temperatuur juist opliep vlak nadat de bui viel, en niet afliep met de normale nachtelijke afkoeling. Dit heeft te maken met de aanwezige bewolking rond dat tijdstip (Figuren 4 & 5). Rond middernacht kwamen er meer opklaringen boven Katwijk en nam de temperatuur in snel tempo verder af.

Figuur 4 & 5: Satellietfoto’s op 15 december. Een rode kleur geeft lage bewolking of mist aan, de witte kleur geeft hoge bewolking aan. Om 23.00 UTC (00.00 lokale tijd) bevindt zich minder bewolking boven Katwijk dan om 19.00 UTC (20.00 lokale tijd)

Het aardoppervlak koelt ’s nachts sneller af door uitstraling dan de luchtlaag erboven. Het kan hierdoor voorkomen dat er wel sprake is van gladheid, ook al meten de WOW-stations – of bijvoorbeeld de thermometer in je auto – nog een temperatuur boven het vriespunt. Het is altijd goed om voorbereid de weg op te gaan. Check daarom voor vertrek of er een waarschuwing uitstaat.