Nieuws
Een koude avond, gevolgd door een bewolkte nacht en ochtend
Na een aantal grijze novemberdagen, werd maandag 22 november een prachtige, zonnige dag. De maximumtemperatuur liep daarbij op tot 9,2 graden Celsius. Op de weerkaart van 13 uur lokale tijd (12 UTC) is te zien dat dit mooie, zonnige weer veroorzaakt werd door een hogedrukgebied boven Ierland met een rug van hoge druk over Nederland. Dit hoog veroorzaakt ook een noordwestelijke stroming over de Noordzee. Te zien is dat hierin een frontaal systeem ligt, een warmte- en koufront ter hoogte van Noorwegen, wat in de stroming zuidwaarts beweegt.
Fig 1. Analyse van maandag 22 november 2021 om 12 UTC. Een hogedrukgebied zorgt voor mooi weer in Nederland. Een frontaal systeem ligt ter hoogte van Noorwegen en trekt zuidwaarts.
In deze onbewolkte situatie koelt het op maandagavond heel snel af. Aan het eind van de middag lag de temperatuur nog rond de 9 graden Celsius, maar in de grafiek van de waarnemingen in De Bilt is te zien, dat deze pijlsnel daalt. Dat is kenmerkend voor een heldere avond in de herfst of winter in van oorsprong koude lucht. Nog voor middernacht ligt de temperatuur al onder nul; de laagste temperatuur die gemeten wordt is -0.5 graden Celsius. Terwijl de temperatuur daalt is te zien in de grafiek hoe de lucht vochtiger wordt. Dit is een normaal proces: bij lagere temperaturen kan de lucht minder vocht bevatten, dus de relatieve vochtigheid stijgt.
Fig 2. De waarnemingen van De Bilt op 22 en 23 november 2021.
Wanneer de situatie niet verandert, zou verwacht mogen worden, dat de temperatuur gedurende de nacht steeds verder daalt. Dit gebeurt echter niet. Vanaf iets voor middernacht loopt de temperatuur gedurende de nacht in een snel tempo op. Hoe komt dit?
Op de weerkaart van 23 november om 01 uur (00 UTC) is te zien, dat het genoemde frontale systeem ons land al bereikt heeft. Goed te zien is, dat het koufront het warmtefront aan het inhalen is. Het zogenaamde occlusieproces is in volle gang. Het warmtefront zorgt ervoor dat zachtere en vochtige lucht over ons land uitstroomt. En tegelijkertijd zorgt dit frontale systeem voor bewolking.
Fig 3. Analyse van dinsdag 23 november 2021 om 00 UTC. Het frontale (en occluderende) frontale systeem heeft Nederland al bereikt.
Fig 4. Satellietbeeld (RGB-HRV Comb) van dinsdag 23 november 2021 om 00 UTC. Het frontale (en occluderende) frontale systeem heeft Nederland al bereikt met de bijbehorende bewolking.
De bewolking zorgt er voor, dat de afkoeling van het aardoppervlak door uitstraling onmiddellijk stopt. Daarnaast zorgt de bewolking zelf voor tegenstraling en dit zorgt weer voor opwarming. De combinatie van het uitstromen van zachtere lucht over het land in combinatie met het stoppen van de uitstraling van energie door bewolking (‘een dekentje’) zorgt ervoor dat de temperatuur gedurende de nacht oploopt tot zo’n 6 graden Celsius.
In de ochtend verandert de temperatuur nauwelijks. Het weerbeeld blijft bewolkt en nevelig, her en der in Nederland komt zelfs mist voor. Pas aan de achterkant van het frontale systeem klaart het weer op. Op het ‘koufront’ van het inmiddels geoccludeerde front valt wat regen. Dit passeert rond 11 uur de Bilt. In de grafiek zien we, dat er dan wat regen valt. Daarna daalt de vochtigheid; dit is gebruikelijk na koufrontpassage. Ook valt er wat later nog een bui. Opvallend is wel hoe achter het front de temperatuur oploopt. Dit komt wel vaker voor bij een occlusie. De lucht achter het frontale systeem is dan warmer dan de lucht ervoor. Bovendien helpt de opwarming door de zon, waarvoor ruimte kwam, toen de frontale bewolking weggetrokken was, ook een handje.
Op het satellietbeeld van 15 uur lokale tijd is te zien, dat het frontale systeem boven het zuiden van Nederland ligt, terwijl het boven het midden en noorden het wolkenbeeld gebroken is. Buienwolken met tussendoor opklaringen. Dat is vrij kenmerkend voor een noordwestelijke stroming.
In het zuiden zorgt het frontale systeem dan nog steeds voor motregen, lage bewolking en matige zichten; kortom vochtige lucht. Omdat het daar stagneert, is dit de opmaat voor een mistige nacht!
Fig. 5 Satellietbeeld (RGB-HRV Comb) van dinsdag 23 november 2021 om 15 uur lokale tijd. Het frontale (en geoccludeerde) frontale systeem ligt boven het zuiden van Nederland. De rest van het land heeft buienwolken in een noordwestelijke stroming.